โครงการวิจัยเพื่อพัฒนาวิธีการตรวจการติดเชื้อไวรัส และแบคทีเรียในกุ้ง

อุตสาหกรรมการเพาะเลี้ยงกุ้งทะเลชนิดต่างๆ เช่น กุ้งขาว (Penaeus vannamei) และกุ้งกุลาดำ (P. monodon) เป็นอาชีพสำคัญของเกษตรกรไทยที่สร้างรายได้ให้กับประเทศอย่างมาก ดังนั้นเพื่อให้อุตสาหกรรมการเลี้ยงสัตว์น้ำชนิดนี้ดำเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืนจึงควรศึกษาวิจัยและสร้างบุคลากรผู้ชำนาญการด้านต่างๆ เพื่อรองรับการขยายตัวของอุตสาหกรรมนี้และแก้ปัญหาต่างๆ ในระบบการเลี้ยงเพื่อดำรงสถานะผู้นำการผลิตกุ้งต่อไปในอนาคต ทั้งนี้ปัญหาที่สำคัญที่สร้างความเสียหายเป็นจำนวนมากให้กับเกษตรกรผู้เลี้ยงกุ้ง ได้แก่ การเกิดโรคระบาดต่างๆ ที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรียซึ่งก่อให้เกิดความเสียหายและสูญเสียอย่างถาวร ทั้งนี้การพัฒนาวิธีการตรวจการติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรียด้วยการใช้กระบวนการทางภูมิคุ้มกันวิทยา (immunology) โดยการผลิตโมโนโคลนอลแอนติบอดี (monoclonal antibody : MAb) จำเพาะต่อเชื้อไวรัสและแบคทีเรีย และสามารถใช้แอนติบอดีเหล่านี้มาพัฒนาเป็นชุดตรวจแบบแถบสี ซึ่งเกษตรกรสามารถใช้ตรวจได้ด้วยตนเองภายในฟาร์มโดยไม่จำเป็นต้องใช้เครื่องมืออื่นเพิ่มเติม สามารถทราบผลได้อย่างรวดเร็ว และสามารถใช้เฝ้าระวังการติดเชื้อไวรัสหรือแบคทีเหล่านี้ในระหว่างการเลี้ยง ซึ่งชุดตรวจเหล่านี้มีความไวในการตรวจและความแม่นยำสูง

จุดประสงค์
1. เพื่อผลิตโมโนโคลนอลแอนติบอดีที่ความจำเพาะต่อเชื้อไวรัสและแบคทีเรียที่ทำให้เกิดโรคในกุ้ง
2. เพื่อนำโมโนโคลนอลแอนติบอดีที่ผลิตได้มาพัฒนาเป็นชุดตรวจโดยการใช้กระบวนการทางภูมิคุ้มกันวิทยารูปแบบต่าง ๆ สำหรับตรวจการติดเชื้อไวรัสและแบคทีเรียที่ทำให้เกิดโรคในกุ้งที่สามารถทำได้ในห้องปฏิบัติการ และพัฒนาชุดตรวจแบบ single strip test ที่มีความไวสูง ใช้ง่าย แม่นยำ และราคาถูก สามารถใช้ได้ง่ายโดยเกษตรกรผู้เลี้ยงกุ้ง

วิธีทดสอบ
นำตัวอย่างเนื้อเยื่อกุ้งที่สงสัยว่าติดเชื้อ มาบดใน application buffer ปริมาตร 0.3 มิลลิลิตร ดูดสารละลายส่วนใสปริมาตร 0.1 มิลลิลิตร จากนั้นหยดสารละลายตัวอย่าง (5-6 หยด) ลงในช่องทดสอบของ strip test อย่างช้าๆ ทิ้งไว้ประมาณ 5-15 นาที ตรวจสอบผลโดยดูจากแถบสีม่วงแดงที่ปรากฏในช่องแสดงผล ถ้าพบแถบสีม่วงแดง 2 แถบตรงบริเวณ test line (T) และ control line (C) แสดงว่าให้ผลเป็นบวก คือ ตัวอย่างกุ้งที่ทดสอบมีการติดเชื้อ แต่ถ้าพบแถบสีเพียงบริเวณ C เท่านั้น แสดงว่าให้ผลเป็นลบ คือ ตัวอย่างไม่มีการติดเชื้อหรืออาจติดเชื้อในปริมาณที่ต่ำกว่าความไวของชุดตรวจสามารถตรวจสอบได้
***ถ้าไม่ปรากฏแถบสีม่วงแดงบริเวณแถบควบคุม (C) แสดงว่าชุดตรวจมีปัญหาหรืออาจเกิดข้อผิดพลาดในการเตรียมตัวอย่าง ควรทำการทดสอบใหม่อีกครั้ง ชุดทดสอบนี้เป็นเพียงชุดตรวจคัดกรองเท่านั้น ผลจากการตรวจที่เป็น ผลลบ ควรยืนยันการตรวจด้วยวิธี PCR หรือวิธีที่มีความไวสูงกว่า***

หมายเหตุ : ชุดตรวจ strip test แต่ละชุดที่ใช้ตรวจเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียชนิดต่างๆ ที่ก่อโรคในกุ้ง มีวิธีการใช้งาน/วิธีการทดสอบบางชั้นตอนแตกต่างกันเล็กน้อย ดังนั้นควรศึกษาวิธีการใช้ชุดตรวจสอบแต่ละชุดก่อนการใช้งาน

จุดเด่นหรือข้อดี (Advantages) :
1. ชุดตรวจมีความจำเพาะสูงสามารถตรวจไวรัสหรือแบคทีเรียชนิดต่างๆ ที่ก่อโรคในกุ้งได้
2. ชุดตรวจมีราคาไม่แพง ใช้ได้ง่ายสามารถใช้ตรวจโดยเกษตรกรและบุคคลทั่วไป
3. สามารถตรวจรู้ผลรวดเร็วภายในเวลา 15 นาที
4. มีความไวในการตรวจใกล้เคียงกับ PCR
5. ชุดตรวจบางชุดสามารถดำเนินการเชิงพาณิชย์นี้ได้ เช่น ชุดตรวจไวรัสโรคตัวแดงดวงขาว (WSSV) สามารถจัดจำหน่ายโดยบริษัททั้งในประเทศภายใต้ชื่อ Q-Test โดย Marine Leader Co. Ltd. และบริษัทในต่างประเทศภายใต้ชื่อ Speedy Assay โดย Profound Krestrel Laboratory (Revongen Corporation Center) ประเทศมาเลเซีย